گنجینه بیبدیل استاد انوار | داستان زندگی مردی که رکوددار کتابخوانی بود
تاریخ انتشار: ۲۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۲۸۳۱۲
همشهری آنلاین – سروش جنابی: مرحوم استاد عبدالله انوار، حدود یک قرن زیست و با تسلط بر علوم مختلف از جمله ریاضیات، منطق و موسیقی و اشراف بر متون کهن ادبی، فلسفی و تاریخی عمر خود را صرف نسخهشناسی کتابها و ثبت و حفظ نسخههای خطی کرد. چهاردهمین نشست مرکز تهرانشناسی همشهری هم که با عنوان «بزرگداشت زندهیاد استاد عبدالله انوار» در هفته تهران برگزار شد، به جایگاه این مترجم و نسخهشناس برجسته معاصر پرداخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
قصههای خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
عبدالله انوار، بیش از دو دهه رئیس بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران بود و در طول دوران کاری خود حدود ۱۰ جلد فهرست نسخههای خطی به فارسی و عربی را تدوین کرد. غلامرضا امیرخانی، استادیار کتابخانه ملی، معتقد است که بخش نسخ خطی کتابخانه ملی تا ابد با نام عبدالله انوار گره خورده است: «اکنون در کتابخانه ملی چند هزار نسخه خطی ارزشمند نگهداری میشود اما بزرگان بسیاری برای غنای این بخش زحمت کشیدهاند. تا پیش از اقدامات استاد انوار، فهرست مدونی از آثار و نسخ خطی وجود نداشت. او آستین همت بالا زد و یکتنه برای تهیه این فهرست وارد میدان شد. به همت او هیئت نظارتی با حضور مرحوم دکتر عباس زریاب خویی، مرحوم ایرج افشار و... برای نظارت بر روند فهرستنویسی نسخههای خطی تشکیل شد.»
امیرخانی میافزاید: «همچنین هیئتی از استادان این حوزه مانند مرحوم سعید نفیسی، علیاصغر حکمت و...تشکیل شد تا نسخ خطی ارزشمند را قیمتگذاری و تهیه کنند. اگرچه فهرست دستنویسی از نسخههای خطی به همت مرحوم جلالالدین محدث ارموی وجود دارد، اما آنچه ثبت و ضبط شده نتیجه زحمات استاد انوار است که جلد اول آن در سال ۱۳۴۳ منتشر شد و بهتدریج تا سالهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی به جلد دهم رسید.»
آزادیخواه بودعبدالله انوار روحیه ضددیکتاتوری و آزادیخواهی داشت و بروز این روحیه را میشد در حساسیت بیاندازهاش به شاهان قاجار دید. امیرخانی در این باره میگوید: «استاد عبدالله انوار به شاهان قاجار و نیز پهلوی اول و دوم نگاه مثبتی نداشت و هرچه میگذشت این نگاه پررنگتر میشد. ریشه این رویکرد را باید در شخصیت آزادیخواه و ضددیکتاتوری او جستوجو کرد. او هر وقت از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ حرف میزد عمیقا ناراحت میشد. میگفت احساس میکنم با کودتا کاخ آروزهای جوانان آزادیخواه آن دوران فروریخت. همچنان که پدرش نیز در جریان نهضت مشروطه از جوانان مشروطهخواه و آزادیخواهی بود که توسط حکومت مستبد دستگیر و شکنجه شد.»
نصرالله حدادی، تهرانشناس، از علاقه خاص انوار به مرحوم دکتر مصدق و روحیه آزادیخواهی او میگوید: «وقایع دردناک دوران پهلوی، وضعیت معیشت و سلامت مردم، ماجراهای شهریور ۱۳۲۰ و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و نیز اتفاقات اشغال ایران از مواردی بود که موجبات ناراحتی و تلخکامی استاد انوار را فراهم میکرد. همواره درباره کودتای ۲۸ مرداد میگفت دخالت آمریکاییها در امور کشور و در نطفه خفه کردن دموکراسی در این ایران تبعات و پیامدهای دردناکی داشته است.»
رکوددار کتابخوانیبه عقیده جمشید کیانفر، نویسنده، پژوهشگر و نسخهپژوه، عبدالله انوار یکی از رکوردداران کتابخوانی در دنیاست که عمر خود را صرف مطالعه در حوزههای تخصصی کرده بود. او میگوید: «ادعای من این است که کسی در دنیا به اندازه استاد انوار کتاب نخوانده و یا دستکم او از رکوردداران کتابخوانی در دنیاست. انوار ۹۸ سال زندگی کرد و حدود ۹ دهه از عمر خود را وقف مطالعه کرده بود. هر بار که کتابهای مورد علاقه او را برایش میبردم در کمتر از یک هفته نهتنها تمام آن کتابهای قطور را مطالعه میکرد، بلکه حاشیهها و یادداشتهای ارزشمندی هم بر آن کتابها مینوشت. گستره مطالعاتی او آنقدر وسیع بود که حتی کتابهای گرامر پیشرفته انگلیسی را هم در نهمین دهه از زندگیاش مطالعه میکرد.»
نصرالله حدادی نیز درباره علاقه انوار به کتابخوانی میگوید: «او شیفته مطالعه بود. آنقدر که یک بار در توضیح ازدواج نکردن خود گفت چنان زندگیاش با کتاب احاطه شده که هرگز مجالی برای ازدواج پیدا نکرده است.»
استاد عبدالله انوار را بشناسیدعبدالله انوار سال ۱۳۰۱ در تهران متولد شد. او پس از استخدام در وزارت فرهنگ و هنر چند سال به تدریس زبان انگلیسی در دوره متوسطه پرداخت و سپس به مدت ۲ سال در اداره نگارش به عنوان مترجم زبانهای فرانسوی و انگلیسی مشغول به کار شد. یکی از مهمترین فعالیتهای او ریاست بخش نسخههای خطی کتابخانه ملی ایران به مدت ۲۳ سال و تدوین ۱۰ جلد از فهرست تحلیلی و توصیفی از همه نسخههای خطی فارسی و عربی موجود در کتابخانه است. انوار به مدت ۱۲ سال مسئولیت تدوین مطالب حرف خ و جلد دهم از حرف کاف در لغتنامه دهخدا را برعهده داشت. تعلیقه مفصل بر دانشنامه علایی ابن سینا، ترجمه مقاصدالفلاسفه غزالی، ترجمه شرح تلویحات شیخ اشراق، ترجمه هندسه پژوکتیو از متن فرانسوی، تدوین هفت جلد حلالمسائل منطق و ریاضی و... از جمله آثار اوست. عبدالله انوار روز هجدهم اسفند ۱۴۰۱ در ۹۸سالگی درگذشت.
کد خبر 796887 برچسبها محله همشهری محلهمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: محله همشهری محله استاد عبدالله انوار کتابخانه ملی نسخه های خطی استاد انوار آزادی خواه کتاب خوانی کتاب ها نسخ خطی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۲۸۳۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
داستانکهایی برای فلسفهورزی کودکانه
ایسنا/اصفهان «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» با هدف تقویت تفکر و فلسفهورزی در کودکان روانه بازار نشر شد.
اگر از یُعد مخاطبشناسی به دنیای کتاب ایران نگاه کنیم، با نظرگاهی فراگیر اما غلط روبهرو میشویم که برای اصلاح آن باید کوشید. تصوری اشتباه در بین اکثریت جامعۀ کتابخوان ما وجود دارد مبنی بر اینکه کتاب خوب و باکیفیت را فقط در بین ناشران تهرانی میتوان یافت. این در حالی است که در شهرهای دیگر کشورمان نیز کتابهایی شایان توجه منتشر میشود، همانطور که ممکن است در میان انتشاراتیهای تهران نیز با کتابهایی بیقدر و ناقابل مواجه شویم.
«مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» یکی از آن آثار غیرتهرانی است که در عرصۀ غامض و هزارتوی کتاب کودک نگاشته شده است. این مجموعه یکی از تازههای نشر «یار مانا» از انتشاراتیهای اصفهان محسوب میشود و پدیدآورندگان آن هم خاستگاهشان به همین دیار بازمیگردد.
رضاعلی نوروزی، عضو هیئتعلمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، نویسندۀ اول و فاطمه داوری نویسندۀ دوم این اثر به شمار میآید. این مجموعه در اواخر سال ۱۴۰۲ شمسی با تصویرگری فائزه تقییار به جامعۀ کودکان ایرانی و البته پدر و مادرها، مربیان و مراقبان آنان تقدیم شده است.
این کتاب با توجه به اهمیت آموزشیاش در «کتابنامۀ رشد» به ثبت رسیده و رویداد ملی یارستان کودکستان نیز خواندنش را پیشنهاد داده است. این رویداد همواره سعی دارد تا کتابهای فاخر کودکانه را به جامعه معرفی کند.
جذابیت بصری و اهمیت چندجلدیبودن
اگر جلد هر کتابی نخستین دعوتگر خواننده به دنیای آن کتاب باشد، باید گفت «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» با آن رنگینکمان شاد و سرزندۀ ۱۵رنگیاش موفق بوده است. بدون تردید، به تراکم محتوای نوشتاری بر روی جلد میتوان انتقاد کرد. بااینهمه، جذابیت بصری کتاب چه بر روی جلد و چه در صفحات مختلفش انکارشدنی نیست و به نظر میرسد، قدرت فراوانی در جلب رضایت مخاطبان اصلیاش، یعنی کودکان پیش از دبستان، داشته باشد.
جذابیت بصری کتابهای کودک صرفاً در جذب و کشش خواننده به مطالعۀ آن یا شنیدنش تأثیر ندارد. جاذبۀ تصویرگری هر کتابی میتواند کاملکنندۀ متن نوشتاری و در تقویت و تربیت بصری کودک نیز اثرگذار باشد. تربیت بصری کودک مانند هر مسئلۀ دیگری چون خوبشنیدن یا مهارتهای دستورزی دارای اهمیت است و نباید دستکم گرفت.
«مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» در کنار این ویژگیهای ظاهری، بهخاطر مجموعهبودن یا چندجلدیبودنش نیز درخور اعتناست. امروزه، اهمیت خرید کتابهای دنبالهدار و تأثیر آنها بر کتابخوانشدن کودکان و تبدیلشدن فرهنگ کتابخوانی به برنامۀ ثابت روزمرهشان بر کسی پوشیده نیست.
اگر کتاب و شخصیتهای یک مجموعه برای کودکی جاذبه نداشته باشد، بحثش جداست، اما اگر جلد نخست یک کتابِ مجموعهای تأثیر کافی و لازم را بر کودک بگذارد، دیگر پدر و مادر مجبور نیستند که مدام برای تهیۀ کتاب و خواندن یک اثر از سوی بچهشان به تقلا بیفتند، بلکه خود کتاب مشوق کودک است تا از جلدی به جلد دیگر سفر کند و غرق در جهان داستانی شخصیت یا شخصیتهایی شود که بهراستی برایش جاذبه دارند. در اینجا میتوان «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» را در مقام نمونهای موفق از کتابهای دنبالهدار و گیرا معرفی کرد.
لذت غرقه در کشمکشهای خرگوش کوچولو
اما محتوای این کتاب و به بیانی هر ۱۵ جلدش را میتوان به دو بخش اصلی تقسیم کرد. بخش نخست آن داستانکی شیرین و لذتبخش در ۹ یا نهایتاً ۱۲صفحه است. هر دفعه شخصیت اصلی کتاب، یعنی خرگوشِ کوچولو، بازیگوش، شوقمند، کمتجربه و با اشتباهات کوچک و بزرگ در یک موقعیت زنده و واقعی قرار میگیرد. در چنین موقعیتی کودک پیش از دبستان، یعنی مخاطب اصلی کتاب، میتواند همدلانه به آن بنگرد و با اتفاقاتش و شخصیت اصلیاش همذاتپنداری کند. گفتنی است که نثر این داستانها بر اساس قواعد شکستهنویسی فارسی تنظیم شده است.
بههرروی، کودک در دریای این مجموعه نهتنها میتواند خویشتن را در جایگاه خرگوش کوچولو تصور کند و بر آموختههایش برای رویارویی با مسائل زنده و جاری زندگی بیفزاد، بلکه قادر است خانواده، بهطور مشخص مامان و بابای خود و همچنین دوستان و دیگر شخصیتهای فرعی هر داستانک را در موقعیتی از زندگی راستین ببیند.
این مسئله کودک را با فکر و ایده و دغدغههای بزرگترها یا گروههای همسالش در لایههای مختلف داستان آشنا میکند؛ در حالی که همین آشنایی ممکن است در وضعیت جاری و ساری زندگی روزمره ممکن نباشد. با توجه به موشکافی شخصیت خرگوش کوچولو در هر داستان و ترسیم آرزوها، ترسها و بهطورکلی جهانبینی او این مسئله برای بزرگترها نیز مفید است تا بتوانند از زاویۀ این داستانها دنیای کودکان را بشناسند، این شناسایی در وضعیتهای زنده و پویای زندگی بههردلیلی ممکن است میسر نشود.
ابتدای هر داستانک از دل روابط خرگوش کوچولو با خانواده و دیگر اطرافیانش مسئلهای مطرح میشود که پیوندی نزدیک با چالشهای روزمرۀ یک کودک دارد. پس از پشتسرگذاشتن رویدادها و کنش و واکنشهای متعدد، در خاتمه به کودک نشان میدهد که راه گذار از کشمکش یادشده در سرآغاز داستان و به عبارتی رفع آن مسئله برای رسیدن به وضعیت مطلوب، چگونه محقق میشود. بنابراین، کتاب در دل فرازوفرودهای داستانی، به زبانی ساده و بهطور غیرمستقیم چگونگی مقابلۀ کودک با کشمکشهایش را به تصویر میکشد.
برای نمونه، در جلد یازدهم و موسوم به «کتاب سبزک» با خرگوش کوچولویی روبهرو میشویم که شلخته و بینظم است. بهخاطر این موضوع، هم خودش و هم دوروبریهایش با مشکلاتی روبهرو شدهاند. مثلاً پای مامان خرگوش بهخاطر اسباببازیهای بچهاش که وسط اتاق ریخته است، آسیب میبیند. خود خرگوش کوچولو در موقعیتی ضروری نمیتواند کلاهش را پیدا کند و کتاب دوستش را وقتی به امانت میگیرد، در شلوغی و درهمبرهمی اتاقش گموگور میکند.
این چالشهای پیش رو بهمرور کودک را از این مسئله آگاه میکند که نظمداشتن و مرتببودن چه اهمیتی دارد و چقدر نتایج و پیامدهای مثبتش کمککننده است، البته بدون اینکه نویسندگان مستقیم به زبان بیاورند که منظم باش یا منظمبودن خوب است. دو داستاننویس فقط سرانجامِ بینظمی و نظم را نشان میدهند. اما این پایان داستان نیست.
تقویت تفکر و نهادینهشدن تعلیم و تربیت
پس از آمدن داستانکی در نیمۀ اول کتاب، به بخش دوم آن یعنی تمرینها وارد میشویم. این تمرینها و بازیها تعدادشان بین ۱۰ تا ۱۱ مورد است. و مخصوص اجرای دو نفرۀ کودک و یکی از والدین یا خانوادگی و برای خانه طراحی شدهاند. هرچند بر اساس یک فهرست راهنما که خود نویسندگان در کتاب ارائه کردهاند، میتوان در هر تمرین یا بازی تغییراتی ایجاد کرد تا در محیطهایی دیگر مانند، مهدهای کودک، پیشدبستانیها، خانههای بازی و... اجرایی باشند.
اهمیت بخش دوم کتاب این است که از طریق طرح یک پرسش یا پیشنهاد یک بازی و تمرینهای دیگر، هدف مهمی که در قسمت اول و بهصورت داستانی بیان شده بود، اکنون چند دفعه و از راهها و جنبههای مختلف از نو خودنمایی میکند. این تمرینها گاهی بسیار سادهاند و از طریق پرسش و پاسخ بین والدین و کودک رخ میدهند.
اما گاهی از نظر فکری و قوۀ خیالپردازی به قلمرویی پیچیدهتر وارد میشوند و گاهی برای اجرایشان به برخی از ابزارها نیاز است. بدیهی است که این تمرینها از ساده به دشوار ذکر شدهاند و همگی در حد توان کودکان پیشدبستانی هستند. اهمیت اساسی این تمرینها آن است که یک ویژگی مثبت را را در ذهن کودک نهادینه میکنند و همین سبب میشود که انتظار ظهور و بروزش را در عمل وی هم داشته باشیم. در جلد یازدهمی که ذکر شد، «نظمداشتن» همان ویژگی مهم و ارزشمند است.
قسمت تمرینی «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» خواننده را بیش از بخش نخست به تفکر وامیدارد و به قلب ماجراها میبرد. این تمرینها گاهی با تحرک نیز همراه هستند که میتواند جنبۀ مثبت دیگری از بخش دوم کتاب باشد. این قسمت موقعیت خوبی فراهم میآورد که مادر و پدر یا دیگر نزدیکان کودک وقتشان را در کنار هم بگذارنند.
شکی نیست که اجرای آنها در محیطهایی مانند پیشدبستانی بر افزایش مهارتهای کودک در جمع و کارهای گروهی خواهد افزود. این تمرینها از این جنبه نیز که دانشآموزمحور یا کودکمحور هستند، دارای اهمیت بسیار است. در دنیای امروز، همه میدانند که آموزش و پرورش معلممحور و متکی بر گفتار و سخنرانی و نصیحت راه به جایی نخواهد برد.
بر اساس ویژگیهایی که گذشت، باید گفت «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» کتابی نیست که با آن کودکانمان را خواب کنیم. این ۱۵ جلد برای بیداری کودک و همچنین آگاهکردن والدین و دیگر همراهان اوست. کتاب اگر از مسیری درست به کودک ارائه شود، فرصتی فراهم خواهد آورد که بازتاب تأثیرات مثبتش را باید در رفتارهای کماشتباه، هوشمندانه و رو به تعالی و ترقی کودک دید.
در پایان، اسامی این مجموعۀ ۱۵گانه به ترتیب جلد ذکر میشود: «خرگوش کوچولو و کفشهای نو»، «خرگوش کوچولوی زرنگ»، «سلام خرگوش کوچولو»، «تولد برفی»، «دوست تازه»، «خرگوش کوچولو و ظرف هویج»، «عروسک خرگوش کوچولو»، «خرگوش کوچولو و آهوی دورهگرد»، «این یک راز است»، «خرگوش کوچولوی حواسپرت»، «کتاب سبزک»، «پشمالوی عصبانی»، «خرگوش پرحرف»، «درس بزرگ سبزک»، «مغازهی پر از خوراکی».
انتهای پیام